Co to jest umowa spedycji?

Co to jest umowa spedycji – gdzie szukać właściwych przepisów?

Odpowiedź na pytanie co to jest umowa spedycji należy w pierwszym rzędzie szukać w Kodeksie cywilnym (dalej jako: „k.c.”), a ściślej w art. od 794 do 804. Wzmiankowane przepisy stosuje się do spedycji tylko wówczas, o ile nie jest ona uregulowana odrębnymi przepisami. Oznacza to, że rzeczone przepisy mają charakter subsydiarny, chociaż dalej odgrywają kluczowe znaczenie wobec braku innych regulacji szczególnych.

Czym jest umowa spedycji?

Przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa do wysłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Przy czym spedytor może występować w imieniu własnym albo w imieniu dającego zlecenie.

Do umowy spedycji stosuje się odpowiednio przepisy o umowie zlecenia – jeżeli przepisy k.c. lub przepisy szczególne nie stanowią inaczej. W doktrynie niekiedy wskazuje się, że sama umowa spedycji jest swoistą odmianą umowy zlecenia.

Sama istota umowy spedycji jest bardzo zbliżona do umowy przewozu. Nie sprowadza się przy tym tylko i wyłącznie do przewozu. Wówczas bowiem mielibyśmy do czynienia z umową przewozu, do której zastosowanie znajdą inne przepisy, a to w przypadku ewentualnych sporów ma fundamentalne znaczenie.

W praktyce mogą powstać trudności w odróżnieniu umowy przewozu od umowy spedycji. Istotę umowy spedycji, a zatem również odpowiedź na pytanie co to jest umowa spedycji, dobrze oddaje treść orzeczenia Sądu Rejonowego w Gdyni I Wydziału Cywilnego (I C 592/19).

Sąd w uzasadnieniu swojego orzeczenia wskazał, że „Jak wskazuje się w doktrynie przedmiotem długu spedytora jest wysłanie przesyłki (a więc co najmniej zawarcie umowy przewozu na rachunek zleceniodawcy) lub jej odbiór (a więc co najmniej dokonanie czynności prawnych odbiorcy przesyłki w rozumieniu przepisów przewozowych). Spedytor może zobowiązać się również do dokonywania „innych usług związanych z przewozem przesyłki”. Katalog usług spedycyjnych ma charakter otwarty. Czynności te mogą być wykonywane przed rozpoczęciem przewozu, w trakcie przewozu oraz po jego zakończeniu. Wśród czynności spedycyjnych dokonywanych przed rozpoczęciem przewozu wskazać można przykładowo: udzielanie porad, zmierzenie i zważenie przesyłki, opakowanie przesyłki, sprawdzenie jej stanu, odpowiednie oznakowanie przesyłki, wyszukanie oraz wybór przewoźnika, przygotowanie listów przewozowych, zawarcie umowy przewozu z przewoźnikiem w imieniu zleceniodawcy, ubezpieczenie przesyłki, dostarczenie przesyłki do miejsca nadania do przewozu czy też dokonanie czynności ładunkowych, natomiast wśród czynności spedycyjnych, dokonywanych w trakcie przewozu i po jego zakończeniu, wskazać można np.: uiszczanie opłat celnych, sprawdzanie stanu przesyłki, odbiór przesyłki, odbiór dokumentu przewozowego, przechowanie przesyłki do czasu jej podjęcia przez odbiorcę, wydawanie przesyłki odbiorcy, sporządzanie raportów i sprawozdań, czy też odbiór opakowań zwrotnych (por. K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, 2020). Z kolei, do elementów przedmiotowo istotnych (essentialia negotii) umowy przewozu należy ustalenie przedmiotu przewozu i trasy przewozu oraz określenie wynagrodzenia należnego za przewóz. Stronami umowy przewozu są przewoźnik i podróżny. Choć przepisy KC nie definiują pojęcia przewoźnika, wyraźnie stwierdza się w nich, że przewóz jest wykonywany przez przewoźnika w zakresie działalności przedsiębiorstwa. Umowa przewozu jest zatem umową podmiotowo kwalifikowaną, a więc taką, która może zostać zawarta jedynie przez profesjonalistę, tj. osobę stale, zawodowo i zarobkowo trudniącą się działalnością określonego rodzaju (por. K. Osajda (red.), Kodeks… ). W praktyce mogą powstać pewne trudności w rozróżnieniu umowy przewozu oraz umowy spedycji. W doktrynie podkreśla się, że umowa spedycji ma charakter pomocniczy w stosunku do umowy przewozu. Głównym przedmiotem zobowiązania spedytora nie jest przewóz przesyłki (choć spedytor może sam dokonać przewozu – por. art. 800 kc), lecz jego organizacja oraz wykonanie innych czynności związanych z przewozem. Jeżeli zatem przyjmuje się ofertę, w której mowa jest tylko o przewozie rzeczy, a żadne czynności konkludentne nie wskazują na istnienie dodatkowych postanowień umownych, obejmujących usługi związane z przewozem, to umowa zawarta przez przyjęcie oferty jest umową przewozu, a nie umową spedycji (por. wyrok SN z 6 października 2004 r., I CK 199/04, L.; wyrok SN z 20 lutego 2018 r., V CSK 205/17, L.; wyrok SN 23 maja 2018 r., IV CSK 425/17, L.). O tym, czy zawarto umowę spedycji czy też przewozu, decyduje treść zobowiązania. Treść tę należy ustalić w oparciu o wykładnię oświadczeń woli stron przy uwzględnieniu zasad określonych w art. 65 kc (por. K. Osajda (red.), Kodeks… ).

Obowiązki spedytora i zakres jego odpowiedzialności

Aby odpowiedź na pytanie co to jest umowa spedycji była pełna – poniżej przybliżymy Państwu przykładowe obowiązki spedytora i zakres jego odpowiedzialności – w tym za przewoźników i dalszych spedytorów.

Zakres obowiązków spedytora jest zróżnicowany i ma charakter otwarty. Przede wszystkim spedytor może:

– sam dokonać przewozu. W tym wypadku spedytor ma jednocześnie prawa i obowiązki przewoźnika.;

– dokonywać czynności związanych z przewozem (np. pakowanie produktów, odpowiednie zabezpieczenie, sortowanie);

– dokonywać czynności prawnych związanych z przewozem (np. ubezpieczyć przesyłkę).

Co więcej spedytor zobowiązany jest do podejmowania czynności potrzebnych do uzyskania zwrotu nienależnie pobranych sum z tytułu przewoźnego, cła i innych należności związanych z przewozem przesyłki. Nadto spedytor powinien podjąć czynności zmierzające do zabezpieczenia praw dającego zlecenie lub osoby przez niego wskazanej względem przewoźnika albo innego spedytora.

Spedytor ponosi przy tym odpowiedzialność za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w wyborze.

Za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania spedytor odpowiada na zasadach ogólnych (art. 471 i n. k.c. – odpowiedzialność kontraktowa) – przy czym zakres odpowiedzialności został uregulowany w art. 801 k.c.

Odszkodowanie za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki w czasie od jej przyjęcia aż do wydania przewoźnikowi, dalszemu spedytorowi, dającemu zlecenie lub osobie przez niego wskazanej, nie może przewyższać zwykłej wartości przesyłki, chyba że szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa spedytora.

Spedytor nie ponosi odpowiedzialności za ubytek nie przekraczający granic ustalonych we właściwych przepisach, a w braku takich przepisów – granic zwyczajowo przyjętych.

Za utratę, ubytek lub uszkodzenie pieniędzy, kosztowności, papierów wartościowych albo rzeczy szczególnie cennych spedytor ponosi odpowiedzialność jedynie wtedy, gdy właściwości przesyłki były podane przy zawarciu umowy, chyba że szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa spedytora.

Wielu klientów pyta nas co to jest umowa spedycji właśnie wówczas, gdy pojawiają się różnego rodzaju problemy prawne. Ma to niekiedy kluczowe znaczenie – chociażby ze względu na terminy przedawnienia roszczeń, o których wspominamy w dalszej części wpisu.

Właściwa kwalifikacja umowy winna zostać przeprowadzona przez doświadczonego prawnika, a w każdym razie zawsze będzie dokonywana w Sądzie – w trakcie trwania postepowania.

Co to jest umowa spedycji – termin przedawnienia roszczeń

Roszczenia majątkowe, w tym rzecz jasna roszczenia z umowy spedycji, ulegają przedawnieniu. W przypadku roszczeń z umowy spedycji przedawniają się one z upływem roku.

Kluczowe przy tym znaczenie ma określenie momentu, od którego zaczyna biec rzeczony termin. Termin przedawnienia zaczyna biec: w wypadku roszczeń z tytułu uszkodzenia lub ubytku przesyłki – od dnia dostarczenia przesyłki; w wypadku całkowitej utraty przesyłki lub jej dostarczenia z opóźnieniem – od dnia, w którym przesyłka miała być dostarczona; we wszystkich innych wypadkach – od dnia wykonania zlecenia.

Nieco inaczej kształtuje się termin przedawnienia roszczeń, które spedytor może wysnuwać wobec przewoźników. Roszczenia przysługujące spedytorowi przeciwko przewoźnikom i dalszym spedytorom, którymi się posługiwał przy przewozie przesyłki, przedawniają się z upływem sześciu miesięcy od dnia, kiedy spedytor naprawił szkodę, albo od dnia, kiedy wytoczono przeciwko niemu powództwo. Przepis ten stosuje się odpowiednio do wymienionych roszczeń między osobami, którymi spedytor posługiwał się przy przewozie przesyłki.

Podsumowanie

Co to jest umowa spedycji? Przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem, w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, do wysłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Praktyka pokazuje, że w razie powstawania różnego rodzaju sporów, może pojawić się  trudność z właściwym zakwalifikowaniem łączącej stron umowy. Umowa przewozu wykazuje bowiem liczne podobieństwa do umowy spedycji, a to z kolei może generować problemy – chociażby w określeniu właściwych przepisów dotyczących przedawnienia roszczeń.

Wpisy blogowe nie stanowią porady prawnej w indywidualnej sprawie. Jeżeli chcecie Państwo skonsultować swój problem prawny z naszą Kancelarią, zapraszamy do kontaktu.