Zgoda spółki na zbycie udziałów

Zgoda spółki na zbycie udziałów – czym jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością?

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest spółką handlową o kapitałowym charakterze, mającą osobowość prawną, działającą na podstawie kapitału zakładowego, który jest podzielony na udziały. Spółka ponosi pełną odpowiedzialność (a nie ograniczoną) za swoje zobowiązania, całym swoim majątkiem, natomiast wspólnicy, stosownie do art. 151 § 4 Kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.), nie ponoszą odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki.

W umowie spółki powinno zostać określone, czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział i jaka jest wartość nominalna udziału. Najczęściej w praktyce wspólnicy mogą mieć więcej niż jeden udział i często korzystają z możliwości sprzedaży tych udziałów na rzecz innych podmiotów. Niekiedy jednak zbycie udziałów może być dotknięte wadą prawną – wobec niedostosowania się do zapisów umowy spółki. Należy w tym zakresie zachować szczególną ostrożność i precyzję – poprzedzając zawarcie umowy sprzedaży udziałów spółki dokładną lekturą umowy spółki – przez pryzmat ewentualnych ograniczeń występujących w tym zakresie.

Zgoda na zbycie udziałów

Zgodnie z art. 182 § 1 k.s.h. zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć.

Kluczowe znaczenie w tym przepisie ma sformułowanie „może”. Przepisy ustawy nie wymagają, aby w umowie spółki znalazły się postanowienia uzależniające zbycie udziału od zgody spółki.

Tytułem przypomnienia, zgodnie z art. 157 § 1 k.s.h. umowa spółki powinna określać:

– firmę i siedzibę spółki;

– przedmiot działalności spółki;

– wysokość kapitału zakładowego;

– czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział;

– liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników;

– czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Praktyka pokazuje jednak, że w umowach spółek z ograniczoną odpowiedzialnością bardzo często można spotkać różne ograniczenia w przedmiocie sprzedaży udziałów, również w zakresie konieczności uzyskania zgody na dokonanie ich sprzedaży.

Wprowadzanie takich postanowień do umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest uzasadnione. Spółka, w szczególności na początkowym etapie swojej działalności, chce mieć kontrolę w zakresie rozporządzania udziałami, bowiem sprzyja to realizacji dalekowzrocznych interesów gospodarczych spółki. W ten sposób spółka zabezpiecza się przed wstąpieniem do niej osób z różnych względów niepożądanych, które mogłyby realizację tych celów zniweczyć.

Czy zawsze zgoda spółki na zbycie udziałów jest wymagana?

Dla skutecznego dokonania sprzedaży udziałów nie jest zatem co do zasady wymagana zgoda innej osoby (wspólnika) lub organu spółki (najczęściej zarządu lub zgromadzenia wspólników), chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Jeżeli w umowie spółki nie znajdują się ograniczenia w tym zakresie wspólnik może skutecznie sprzedać swoje udziały bez konieczności uzyskiwania zgody. Ustawodawca nie nakłada obowiązku wprowadzania tego rodzaju postanowień do umowy spółki. Ich brak nie stanowi o wadzie takiej umowy.

Kiedy należy uzyskać zgodę spółki na zbycie udziałów?

Zgodę na sprzedaż udziałów wspólnik musi uzyskać wówczas, gdy umowa spółki wprowadza taki obowiązek.

Kto i w jakiej formie wyraża zgodę na zbycie udziałów?

Jeżeli umowa spółki wprowadza obowiązek uzyskania zgody na zbycie udziałów, to najczęściej określać będzie również procedurę uzyskania takiej zgody – łącznie ze wskazaniem podmiotu udzielającego zgodę i formy wyrażenia zgody.

Umowa spółki nie może wyłączyć możliwości zbycia udziałów (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 roku – I CSK 132/11).

Najczęściej wspólnik będzie musiał złożyć wniosek na piśmie, który będzie rozpatrywany przez podmiot decyzyjny w tym zakresie. Zwykle zgody będzie udzielać:

 – zarząd;

– rada nadzorcza;

– zgromadzenie wspólników;

– inny podmiot wskazany w umowie spółki, na przykład jeden ze wspólników.

Jeżeli jednak umowa spółki nie opisuje procedury uzyskania zgody na sprzedaż udziałów, to wówczas należy stosować się do przepisów Kodeksu spółek handlowych, a ściślej do art. 182 § 3, który stanowi, że zgody na zbycie udziałów udziela zarząd spółki w formie pisemnej.

Wspólnik w takim przypadku powinien zatem wystąpić na piśmie do zarządu spółki celem uzyskania zgody na zbycie udziałów.

Brak zgody na sprzedaż udziałów – co może zrobić wspólnik?

Niekiedy może się zdarzyć, że wspólnik nie uzyska zgody na sprzedaż udziałów. Nie oznacza to jednak, że jego możliwości w tym zakresie się kończą. Ustawodawca bowiem poddał kontroli Sądu brak zgody spółki na zbycie udziałów, jako wyjątek od zasady rozporządzalności prawem zbywalnym (art. 57 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.)).

W przypadku, gdy spółka odmawia zgody na zbycie udziałów, sąd rejestrowy może pozwolić na zbycie, jeżeli istnieją ważne powody.

Wspólnik powinien zatem sporządzić wniosek o wyrażenie zgody na sprzedaż udziałów i złożyć go we właściwym sądzie rejestrowym. Sąd przeanalizuje wszystkie okoliczności sprawy, w szczególności przez pryzmat zdarzeń, które mogłyby uzasadniać sprzedaż udziałów i orzeknie w tym zakresie.

Jeżeli wspólnik uzyska zgodę na sprzedaż udziałów, to należy pamiętać, że przejście udziału, jego części lub ułamkowej części udziału jest skuteczne wobec spółki od chwili, gdy spółka otrzyma od jednego z zainteresowanych zawiadomienie o tym wraz z dowodem dokonania czynności (art. 187 § 1 k.s.h.)

Sprzedaż udziałów bez zgody spółki – konsekwencje

W doktrynie i orzecznictwie dominuje pogląd, że udzielenie zgody przez spółkę na sprzedaż udziałów należy traktować jak zgodę osoby trzeciej w rozumieniu art. 63 k.c. Przeważające stanowisko zakłada, że umowa zbycia udziałów, zawarta przez wspólnika bez zgody uprawnionego podmiotu, stanowi czynność niezupełną i jest obarczona sankcją bezskuteczności zawieszonej – wobec spółki i między stronami umowy zbycia udziałów. Taka umowa stanie się skuteczna dopiero wówczas, gdy podmiot uprawniony udzieli wymaganej zgody. Brak zgody czyni taką umowę nieważną od początku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 1993 roku – II CRN 60/93, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2012 roku – V CSK 408/11).

Jeżeli zatem wspólnik zbył udziały bez zgody spółki (wobec istnienia takiego obowiązku wyrażonego w umowie spółki), to powinien wystąpić do podmiotu uprawnionego o udzielenie zgodny następczej – wyznaczając jednocześnie odpowiedni termin. Dopiero wobec braku zgody powinien wystąpić do właściwego Sądu.

Podsumowanie

Zgoda spółki na zbycie udziałów jest wymagana tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi. Ustawodawca nie wprowadza obowiązku każdorazowego uzyskiwania zgody spółki na sprzedaż udziałów. Jeżeli wspólnik nie uzyska zgody podmiotu uprawnionego na sprzedaż udziałów, to przysługuje mu możliwość odwołania się od rzeczonej decyzji do Sądu.

Wpisy blogowe nie stanowią porady prawnej w indywidualnej sprawie. Jeżeli chcecie Państwo skonsultować swój problem prawny z naszą Kancelarią, zapraszamy do kontaktu.